Çok uzağa gitmeye gerek yok. Daha 1980’ler öncesinde bile özel dedektiflik çok da konuşulan, talep edilen bir hizmet değildi ülkemizde. O yıllarda sadece filmlerde ve romanlarda dedektifler vardı. İnsanlar onların hikayelerini izler ve zevk alırdı. Özellikle polisiye filmlerde ve dizilerde özel dedektifler olur, bu dedektifler kendilerine özel giyimleri, araştırma yöntemleri ve her zaman başarı ile biten hikayeleri ile oldukça dikkat çekerlerdi. Ülkemiz insanları için özel dedektiflik kavramı bununla sınırlıydı. Ortada gerçekten adli bir durum varsa, polisi ilgilendiren bir olay varsa, bu işi çözmek polisin ve devletin güvenlik güçlerinin göreviydi.
Bugüne geldiğimizde adli olaylar ve polisi ilgilendiren suçlar yine devletin güvenlik birimlerinin problemidir. Ancak bir yandan suç oranlarının gittikçe artması, bir yandan çok hızlı gelişen bilgisayar ve iletişim teknolojilerine bağlı olarak yeni suç kavramlarının ortaya çıkması, polisin de her olaya çabuk ve etkili bir şekilde yetişmesine engel olmaktadır. Bir yandan mahkemelere giden anlaşmazıkların çok büyük sayılara ulaşması, çok fazla dava açılması, işin adli yönden çabuk sonuçlanmasını da engellemektedir. Davalar yıllar boyu sürmekte ve adalet kısa sürede sağlanamamaktadır.
Bir taraftan 1980’li yıllardan başlayan liberallleşme ve dışa açılma politikaları, diğer taraftan insanların refah düzeyinde gözle görülür artışlar, ülkemizde özel dedektiflik hizmetlerinin bir ihtiyaç olarak daha fazla talep görmesine neden olmuştur.
Ancak ülkemizde özel dedektiflik hizmetlerin yaygınlaştığı pek söylenemez. Böyle olmasında iki büyük etken bulunmaktadır. Birinci etken hala bir özel dedektiflik yasasının çıkarılamamış olmasıdır. İkinci etken ise ne yazık ki bu mesleği kötü amaçlar için kullanan sahte dedektiflik firmalarının sayısının hızla artıyor olmasıdır. Bu iki önemli faktör, Türk insanının özel dedektiflik hizmetlerine kuşku ile yaklaşmasına ve bir açmaza düşmesine neden olmuştur.
Özel dedektiflik hizmetlerinde en önemli faktör güven faktörü ve gizlilik faktörüdür. İnsanlarımız ne yazık ki özel dedektiflik firmalarına güvenle yaklaşamamaktadır. İnsanların gerek işin başında paylaştıkları gerekse özel dedektiflerin çalışmaları sırasında elde ettikleri bilgi ve belgelerin gizli tutulacağına ve üçüncü kişiler ile paylaşılmayacağına olan inançları tam değildir.
Özellikle internet otamında kısa yoldan bir web sitesi açarak özel dedektiflik hizmeti verdiklerini iddia eden, oysa doğru dürüst hizmet vermeyen, hatta elindeki bilgi ve belgelerle şantaj yapmaya bile kalkan sahte özel dedektiflik firmaları bulunmaktadır. Bunlar insanların güvenlerini sarsmakta, dolayısıyla özel dedektiflik mesleğinin ülkemizde gelişmesine de engel olmaktadır.
Diğer taraftan özel dedektiflik yasası çıkmadığı için, özel dedektiflerin ve özel araştırma görevlilerinin bu mesleğe kabul edilme kriterleri ve nitelikleri net değildir. Özel dedektiflik firmalarının kuruluş ve çalışma esasları net değildir. Bu firmaların denetlenme koşulları ve yöntemleri net değildir. Tam anlamı ile yasal bir boşluk söz konusudur. Her ne kadar özel dedektiflik firmaları birer ticari kuruluş olarak kabul edilse ve bu açıdan, ticaret kanunu, borçlar kanunu, medeni kanun, ceza kanunu ve ilgili diğer yasa hükümlerine tabi olsalar da bu yeterli olmamaktadır.
Bu yasal boşluğu doldurmak üzere, Özel Dedektifler, Danışmanlar ve Araştırmacılar Derneği tarafından Mesleki Etik Kurallar ve Çalışma Yönetmeliği yayınlanmıştır. Büyük ölçüde dedektiflik mesleğinin ilkeleri ve çalışma esasları bu yönetmelik ile şekillenmiştir ve Sherlock Holmes Özel Dedektiflik ve Araştırma firması ve diğer profesyonel özel dedektiflik firmaları, bu çerçevede faaliyetlerini sürdürmektedir. Ancak insanların tereddütlerini ve endişelerini ortadan kaldıracak, mesleğin hak ettiği anlayış ile özel dedektiflik hizmetlerinin verilmesini sağlayacak yasanın bir an önce çıkarılması gerekmektedir.
